Báo cáo môi trường

Nhựa Châu Á đang làm nghẹt thở các đại dương trên Thế Giới

Hơn 80% ô nhiễm nhựa biển đến từ châu Á

Tác giả: Dominic Faulder

Trẻ em thu thập chai nhựa từ sông Buriganga Dhaka.(Getty Images)

BANGKOK - Tháng sáu vừa qua tại miền nam Thái Lan, người dân đã phát hiện xác của một con cá voi vây ngắn ở Songkhala. Họ đã chứng kiến cảnh tượng lấp đầy trong lỗ phun của cá voi là 85 túi nhựa mà nó đã nhầm lẫn với thức ăn.

Một video của thợ lặn người Anh Rich Horner bơi qua những bãi cỏ dày đặc của chất thải nhựa ngoài khơi đảo Bali của Indonesia đã lan truyền vào tháng Ba. Người xem đã thực sự thấy khủng khiếp khi thấy cảnh một con cá đuối và một số loài cá bị bao bọc bởi các túi nhựa và bao bì dưới biển.

Và gần Mumbai, một con cá voi chết đã trôi dạt vào bờ biển Ả Rập, nó cũng bị giết bởi ăn nhựa giống như trường hợp được phát hiện ở Thái Lan. Marine Drive nổi tiếng là thành phố bị tàn phá bởi hàng tấn rác thải sau khi thủy triều dâng cao; người dân địa phương ở đây thường phải tự mình dọn dẹp rác.

Những sự cố đáng ngại này cuối cùng đã làm nảy sinh nhận thức về thảm họa môi trường do chất thải nhựa gây ra. Tại Anh, Chile và Trung Quốc họ đã có những bước chống lại việc sử dụng túi nhựa, trong khi các công ty như Starbucks phải đối mặt với áp lực gia tăng việc cấm ống hút bằng nhựa.

Không nơi nào mà cần hành động lớn hơn ở châu Á - nguồn gốc của hơn 80% lượng nhựa kết thúc trong đại dương của thế giới. Nhưng ở hầu hết các khu vực, những nỗ lực để giải quyết ô nhiễm là không đầy đủ hoặc không tồn tại.

Nhựa và các chất thải khác làm tắc nghẽn một con sông ở Campuchia.(Ảnh: Akira Kodaka)

Tiến sĩ Theresa Mundita S. Lim - giám đốc điều hành tại Trung tâm đa dạng sinh học ASEAN trong tháng tư bà đã thừa nhận rằng nhóm của bà đã thúc đẩy thành hành động năm nay chỉ sau khi quy mô của vấn đề tại khu vực đã được nhấn mạnh bởi Ocean Conservancy ở Washington.

"Những nỗ lực của chúng tôi để bảo vệ đa dạng sinh học biển bắt đầu trở nên chủ động hơn trong năm nay sau khi một số [Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á] quốc gia thành viên được xác định là chất gây ô nhiễm biển hàng đầu," cô nói với Nikkei Asian Review

Trong báo cáo năm 2017, Ocean Conservancy phát hiện ra rằng "Indonesia, Trung Quốc, Philippines, Thái Lan và Việt Nam đổ nhựa nhiều hơn vào các đại dương hơn so với phần còn lại của thế giới cộng lại."

Số liệu thống kê báo động không khó để nhìn thấy. Một báo cáo tương tự của tạp chí Science năm 2015 đã liệt kê những nước này, cùng với Sri Lanka và Malaysia, là một trong những nước gây ô nhiễm nặng nhất thế giới. Liên minh quốc tế về bảo tồn thiên nhiên, hay IUCN, nhận thấy rằng "hơn một phần tư lượng chất thải nhựa biển trên thế giới có thể đổ vào từ 10 con sông, tám trong số đó ở châu Á".

Nghiên cứu cho thấy khoảng 8 triệu - 13 triệu tấn nhựa được đưa vào môi trường biển toàn cầu mỗi năm. Một báo cáo gần đây của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc, "Nhựa sử dụng một lần: Lộ trình cho tính bền vững", ước tính thiệt hại cho hệ sinh thái biển toàn cầu ở mức 13 tỷ USD mỗi năm.

Đông Nam Á đã chứng kiến một số nước có tỷ lệ tăng trưởng kinh tế nhanh nhất thế giới, và sản xuất của nhựa đã bùng nổ cho phù hợp. Nhưng tiêu thụ đã vượt qua quản lý chất thải.

Ngành khách sạn đã lan rộng đến những bãi biển hẻo lánh nhất của khu vực - khu vực mà ít có khả năng để đối phó với rác thải du lịch. Du khách sử dụng đồ nhựa từ đựng xà phòng, dầu gội và kem dưỡng da, bàn chải đánh răng và mũ tắm. Có những chai nước bằng nhựa trong mỗi phòng và ống hút trong mọi đồ uống.

Rác được thu thập bởi chính quyền địa phương có ít kiến thức về cách tái chế đúng cách. Chất thải thường đi vào các bãi rác và bãi rác của thành phố không được bảo vệ khỏi mưa lớn, lở đất và lũ lụt. Một phần sau đó được đổ ra biển từ sông.

Một trường hợp điển hình là bãi biển Ngapali ở Myanmar đã gặp khó khăn vềmôi trường biển. Phát triển phần lớn không được kiểm soát, vì vậy rác thải được chất đống dọc theo một con sông. Trong gió mùa, các túi nhựa được cuốn ra biển, sau đó được đổ trở lại trên bờ biển. "Tôi sợ Ngapali có thể bị phá hủy bởi những vấn đề môi trường," Ohnmar Khin, người điều hành Sandoway Resort hạng sang tại đó đã nói với Nikkei.

Thói quen tiêu dùng và sử dụng bao bì làm cho vấn đề tồi tệ hơn. Trong một ngày, người Singapore trung bình sử dụng 13 túi nilon trong khi toàn thành phốsử dụng 2,2 triệu rác thải nhựa. Người Thái sử dụng 8 túi nilon mỗi ngày, mà con sốlên đến hơn 500 triệu rác thải nhựa mỗi tuần ở Bangkok.

Indonesia báo cáo sử dụng 10 tỷ túi nhựa hàng năm, mặc dù điều này có thể là một ước tính rất dè dặt. Nỗ lực chính thức để giải quyết vấn đề đã thất bại. Một thử nghiệm ba tháng vào năm 2016 mà giới thiệu một khoản phí cho túi nhựa tại một số thành phố lớn giảm sử dụng của họ bằng 55%, nhưng khách hàng khiếu nại chống lại phí 200 rupiah (1,4 cent) cản trở một phần mở rộng.

Người Mỹ và Châu Âu sử dụng nhiều nhựa hơn bình quân đầu người so với người châu Á nhưng các hoạt động tái chế và xử lý chất thải hiệu quả hơn. Và trong khi mặt tối của nhựa đã trở nên hiển nhiên, nhiều ứng dụng của nó vẫn cần thiết cho sức khỏe, vệ sinh và tiện lợi.

Một người đàn ông thu gom chất thải nhựa tại một bãi rác ở Bali (Getty Images)

Nhựa, nhựa ở mọi nơi

Trong một chuyến thám hiểm ba tháng tới Nam Cực vào đầu năm 2018, tàu Greenpeace đã xác nhận sự hiện diện của vi mô trong nước, tuyết và băng, và nhìn thấy những mảnh chất thải lớn hơn từ ngành đánh bắt cá. Các phao cũ, lưới và bạt trôi nổi giữa các tảng băng trôi.

"Ngay cả vùng hoang dã cuối cùng của thế giới cũng bị ô nhiễm với chất thải vi sinh và các hóa chất nguy hiểm kéo dài," nhà hoạt động Louisa Casson từ tổ chức Greenpeace đưa tin.

Một tiên đoán đáng buồn từ quỹ Ellen MacArthur có trụ sở tại U.K. dự kiến sẽ có nhiều nhựa hơn trong các đại dương trong vòng ba thập kỷ tới. Các chuyên gia nói tất cả các loài chim biển sẽ ăn nhựa vào năm 2050, và 600 loài sinh vật biển sẽ bị thiệt mạng.

"Nhựa không phải là động lực chính của suy giảm thủy sản, nhưng trong một tình huống bấp bênh nó góp phần áp lực không cần thiết," Jerker Tamelander, người điều hành đơn vị rạn san hô tại Chương trình Môi trường Liên Hiệp Quốc tại Bangkok nói. "Ngay cả khi thủy sản bền vững, nhựa sẽ là một vấn đề quan trọng bởi vì khối lượng quá lớn."

Một phần của vấn đề rác thải nhựa là bị bỏ rơi, mất hoặc bị loại bỏ ngư cụ, hoặc ALDFG. Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Hoa Kỳ, cái gọi là lưới ma chiếm 10% lượng rác biển. Có khoảng 640.000 tấn lưới đánh cá bị mất hoặc bị loại bỏ trên biển, chủ yếu được làm từ nylon nặng. Chúng có thể di chuyển hàng ngàn cây số và tiếp tục "câu cá" hoặc các rạn san hô phủ kín trong nhiều thế kỷ. Người ta ước tính rằng 80% ALDFG được tìm thấy trên khắp nước Úc có nguồn gốc ở Đông Nam Á.

Trên đất liền, vấn đề chất thải nhựa ở Đông Nam Á đã trầm trọng hơn trong năm nay bởi chất thải điện tử từ các thiết bị đã qua sử dụng và hàng hóa trắng cũ chứa một lượng lớn nhựa cứng, đặc biệt là vỏ bọc. Nhựa cứng trong linh kiện điện tử thường được xử lý bằng chất chống cháy brom, nhiều loại đã bị cấm ở Mỹ và Châu Âu sau khi nghiên cứu tìm thấy liên kết đến một loạt các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Trung Quốc bộ vi xử lý thương mại lớn nhất thế giới của chất thải điện tử từ trong và ngoài nước đã thực hiện một lệnh cấm nhập khẩu từ Mỹ và châu Âu trong năm nay. Nó bị choáng ngợp bởi những gì nó từng hy vọng sẽ là một ngành công nghiệp thù lao lớn. Nhập khẩu chất thải điện tử ở các nước như Thái Lan và Malaysia đã tăng lên kể từ đó.

Một người đàn ông ngồi giữa đống nhựa và chất thải khác trên bãi biển ở Munbai, Ấn Độ. (Ảnh: Akira Kodaka)

Shunichi Honda, một cán bộ chương trình của UNEP tại Nhật Bản, tin rằng cần phải nỗ lực để kích thích năng lực xử lý cục bộ của tất cả các chất thải nếu các mục tiêu của một hiệp ước của Liên Hợp Quốc năm 1989, Công ước Basel về kiểm soát các chuyển động xuyên biên giới và chất thải phải đạt được.

"Một số quốc gia ở châu Á không có phương tiện thích hợp để xử lý chất thải điện tử", Honda nói với Nikkei. "Chúng tôi thực sự phải suy nghĩ về các ưu đãi kinh tế, và cách một quốc gia có thể đối phó với chất thải điện tử."

Trả lời chậm

ASEAN chỉ có thể thức dậy với cuộc khủng hoảng môi trường khốc liệt này. Vào đầu tháng 7, Ban thư ký của nhóm ở Jakarta vô tình xác nhận phản ứng chậm chạp của mình với một thông cáo báo chí có tựa đề: "ASEAN tham gia phong trào để đánh bại ô nhiễm nhựa."

Lim lưu ý rằng ASEAN không có chiến dịch chính thức hoặc cơ chế khu vực nào để buộc 10 quốc gia thành viên ASEAN phải giải quyết vấn đề này. "Ô nhiễm không thể được giải quyết ở cấp quốc gia một mình, khi các mảnh vỡ biển di chuyển qua các ranh giới chính trị", Lim nói.

Cô hy vọng các quan chức môi trường cao cấp họp tại Singapore vào cuối năm nay sẽ "chính thức hóa việc áp dụng bảo vệ đa dạng sinh học ven biển và biển như một ưu tiên cho trung tâm."

Nhưng hiện tại, phản ứng tập thể đối với vấn đề về nhựa ở Đông Nam Á là không rõ ràng, không đầy đủ và thiếu sự phối hợp.

Brunei có kế hoạch cấm túi nhựa hoàn toàn vào năm 2019, và một số nhà cung cấp ở Philippines đã gắn một chiến dịch "mang túi riêng của bạn". Malaysia đã chống lại các thùng chứa polystyrene và đẩy mạnh tái chế rác thải sinh hoạt, nhưng các hộ gia đình tiếp tục sử dụng túi nhựa mua sắm và cho rác đi vào các bãi rác trong trường hợp không có lò đốt.

Thái Lan có một số chương trình nhận thức về nhựa, tuy nhiên nhiều trạm bán nhiên liệu vẫn tiếp tục các chiêu thức kinh doanh bằng cách tặng các chai nước từ nhựa đóng chai dùng 1 lần miễn phí cho lái xe.

Các trang trại sò ốc Sriracha, thị trấn ven biển Thái Lan đã cho thế giới nước sốt ớt tương tự của nó, đang tràn ngập với nhựa. Trong đất liền, chó và khỉ lục lọi trong đống rác bị lật đổ, nhựa phân tán theo gió thổi khắp nơi.

Người ta ước tính rằng Thái Lan thất bại trong việc quản lý hơn một phần ba số 27 triệu tấn chất thải nó tạo ra mỗi năm. Phần lớn điều này kết thúc trong các con sông và kênh rạch đổ ra biển, đặc biệt là trong mùa mưa - lên tới 60.000 tấn mỗi năm, Cục Tài nguyên Biển và Bờ biển ước tính.

Hòn đảo nghỉ dưỡng "hoang sơ" của Koh Taohas là một ngọn núi rác 45.000 tấn. Maya Bay Phuket, nơi bộ phim Leonardo DiCaprio "The Beach" được quay, đã bị đóng cửa trong bốn tháng để phục hồi từ thái quá du lịch và ô nhiễm. Koh Larn ngoài Pattaya nhận 10.000 lượt khách mỗi ngày và tích lũy được 50.000 tấn rác.

Trẻ em trôi nổi trên một chiếc bè tạm thời khi chúng thu thập các chai nhựa có thể tái chế dọc theo bờ biển Vịnh Manila ở Philippines.© Reuters

Các nước khác đã có bài học trong cách tiếp cận của họ về các túi nhựa. Maharashtra, chiếm khoảng 15% tổng sản phẩm quốc nội của Ấn Độ, là tiểu bang thứ 20 của Ấn Độ giới thiệu một số hình thức cấm túi nhựa. Vào ngày 23 tháng 6, nó áp đặt lệnh cấm trên bao nylon, chai, chén dùng một lần, đĩa, dao kéo, bao bì và hộp đựng polystyrene.

Với các công ty như Coca-Cola và Amazon, chính quyền tiểu bang đã dành một tuần sau đó cho các chai nước uống hơn 200 mL, bao bì y tế, vật liệu gói dày hơn 50 micromet và túi rác. Hầu hết các cửa hàng ở Mumbai, thủ phủ của tiểu bang, cho đến nay đều tuân theo lệnh cấm, và cung cấp túi giấy hoặc túi giấy tại quầy tính tiền.

Sử dụng một lần, vứt bỏ

Từ năm 1970 đến năm 2016, Singapore đã tăng gấp 7 lần lượng phát sinh chất thải rắn lên tới 8.559 tấn / ngày. Chỉ với một phương án bãi rác, nó đã mở một trong những nhà máy đốt lớn nhất thế giới vào năm 2000 với công suất 4.320 tấn mỗi ngày. Mitsubishi Heavy Industries, được xây dựng cơ sở chỉ trong 38 tháng, kể từ đó đã mở một cơ sở khu vực tại Singapore và thấy cơ hội kinh doanh đáng kể trong khu vực.

Lò đốt rác thải từ năng lượng có ưu điểm là tụ tập chất thải cồng kềnh và giảm chất thải thành tro bằng cách sử dụng năng lượng tự tạo ra; năng lượng dư thừa được tạo ra bởi tua-bin hơi nước sau đó có thể được bán cho lưới điện quốc gia. Khi bãi rác trở nên đầy hơn, nhiều lò đốt có khả năng xuất hiện trong khu vực.

Thái Lan vận hành lò đốt ở Phuket, Songkhla và Phitsanulok, chứ không phải Bangkok. Năm ngoái, cả nước đã tạo ra 171 megawatts từ chất thải, tương đương 1,7% trong tổng số 10.013 MW. Mục tiêu khiêm tốn cho năm 2036 là 550 MW, hay 2,8%, theo Cục Phát triển Năng lượng thay thế và hiệu quả.

Một dãy chai có thể tái chế được chất đống ở Làng Xá Cầu, bên ngoài Hà Nội.© Reuters

Lò đốt được thiết kế và vận hành đúng cách có thể đốt cháy nhựa ở nhiệt độ chính xác, xử lý các sản phẩm phụ nguy hiểm như dioxin và oxit nitơ, và lọc ra các khói độc hại khác. Về mặt tiêu cực, chúng tạo ra carbon dioxide, góp phần làm nóng lên toàn cầu.

Tamelander tin rằng lò đốt không nên được coi là thuốc chữa bách bệnh. "Là một chiến lược chuyển đổi sang một xã hội chất thải thấp hơn, lò đốt chắc chắn có vai trò để sử dụng", ông nói. "Chúng ta hoàn toàn phải giảm phát thải, tăng tái chế - và có hiệu quả ngăn chặn dòng chảy của nhiên liệu cho những lò đốt."

Quản lý tốt hơn và tái chế hiệu quả hơn rõ ràng sẽ là cốt lõi để giải quyết cuộc khủng hoảng nhựa thải của thế giới. Theo Cơ quan Môi trường Quốc gia Singapore, tỷ lệ tái chế nhựa trong năm 2017 chỉ là 6% trong số 763.400 tấn chất thải nhựa được xử lý.

Trên toàn cầu, Quỹ Ellen MacArthur ước tính chỉ có 14% nhựa được tái chế, và khoảng 80 tỷ đô-la và 120 tỷ đô la bị mất mỗi năm để sử dụng một lần. Nền tảng ước tính rằng một phần ba của tất cả các bao bì nhựa bị rò rỉ vào hệ sinh thái.

Nhựa chứa hóa chất, kim loại nặng và các hợp chất được biết là có hại cho con người, nhưng hậu quả của việc ăn từ một chuỗi thức ăn bị ô nhiễm biểu hiện vẫn chưa rõ ràng. Và đây là nơi tác động lâu dài nhất của cuộc khủng hoảng nhựa ngày nay, theo Michael Gross, một nhà văn khoa học ở Oxford chia sẻ:

" Dạ dày của các loài chim biển chứa đầy chất thải nhựa và rùa bị vướng vào túi nhựa đã trở thành biểu tượng của vấn đề rác biển, nhưng tác động ở quy mô nhỏ hơn, ít nhìn thấy thậm chí còn nghiêm trọng hơn, và khoa học chỉ mới bắt đầu khám phá vấn đề này, "

Tamelander cho biết vi mô thường được tìm thấy trong các mẫu mô của bộ lọc thức ăn như trai và trong thịt cá, nhưng cần nghiên cứu thêm để xác định "mức độ nguy hiểm cho sức khỏe con người ở mức độ nào".

"Nhựa có ở trong cá và con người hấp thụ chúng, nó tạo một áp lực thêm ở trên và vượt ra ngoài những gì chúng tôi đã có", ông nói. "Nó có gây hại cho chúng ta nhiều hơn không? Có nhiều câu hỏi hơn là câu trả lời, và tôi không chắc câu trả lời sẽ là câu trả lời chúng ta muốn."

Báo cáo này được thực hiện bởi Erwida Maulia ở Jakarta, Rosemary Marandi và Ken Koyanagi ở Mumbai, Cliff Venzon ở Manila, Gwen Robinson ở Bangkok, Justina Lee ở Singapore và CK Tan ở Kuala Lumpur

Nguồn tại: https://asia.nikkei.com/Spotlight/Cover-Story/Asian-plastic-is-choking-the-world-s-oceans

Dịch bởi: Sola

Hiểu về thảm họa môi trường biển miền Trung trong 10 phút

Green Trees công bố bản mềm báo cáo " Toàn cảnh thảm họa môi trường biển miền Trung"

Các bạn thân mến,

Sau khi thảm họa môi trường xảy ra ở miền Trung đất nước vào đầu tháng 4 năm ngoái, nhóm Green Trees - với tư cách một tổ chức xã hội dân sự chuyên bảo vệ môi trường và thúc đẩy trách nhiệm của chính quyền trong hoạt động quản lý môi trường - đã mong muốn làm điều gì đó để góp phần giảm nhẹ thiệt hại do thảm họa gây ra.

Chúng tôi đã cố gắng bằng nhiều cách: thu thập mẫu nước biển ô nhiễm để tiến hành xét nghiệm độc lập; gửi đơn yêu cầu 7 điểm đến Chính phủ, Quốc hội và Chủ tịch nước (28/4/2016); tổ chức tuần hành yêu cầu Chính phủ minh bạch nguyên nhân cá chết (5/6/2016)… Tuy nhiên, không một kiến nghị nào của Green Trees nhận được phản hồi từ chính quyền. Ngoài ra, gần như tất cả hoạt động đều bị các đơn vị công an gây khó khăn, cản trở.

Vì lẽ đó, và vẫn với mong muốn góp phần bảo vệ môi trường, thúc đẩy trách nhiệm của chính quyền, chúng tôi quyết định thực hiện cuốn báo cáo “Toàn cảnh thảm họa môi trường biển miền Trung” này.

Chúng tôi bắt tay vào thu thập dữ liệu, phỏng vấn người dân tại hiện trường, tổng hợp thông tin từ giữa tháng 8/2016, và đến tháng 10 thì hoàn thành. Báo cáo được chính thức công bố vào ngày 16/10/2016.

Nhiều bản báo cáo đã được Green Trees gửi tới văn phòng Chính phủ, Chủ tịch nước, Quốc hội, Bộ Tài nguyên - Môi trường, Bộ Thông tin-Truyền thông, dù chưa bao giờ nhận được phản hồi.

Chúng tôi tin rằng, minh bạch thông tin là điều kiện tiên quyết để nâng cao năng lực điều hành của nhà nước, nâng cao chất lượng chính sách, bảo đảm nhân quyền và phát triển bền vững.

Do đó, chúng tôi rất muốn phổ biến báo cáo ngay. Tuy vậy, do điều kiện tài chính khó khăn, chúng tôi buộc phải phát hành báo cáo qua Amazon trước, để trích một phần tiền bán sách trang trải kinh phí dịch thuật, thiết kế và in ấn, phần còn lại được gửi cho đồng bào chịu ảnh hưởng của thảm họa môi trường biển miền Trung.

* * *

Hôm nay, 6/5/2017, sau hơn một năm xảy ra thảm họa, tình hình chưa có gì sáng sủa hơn: Môi trường chưa được chứng minh là đã sạch, biển vẫn xuất hiện những vệt nước đỏ và cá chết rải rác, thị trường hải sản vẫn mất giá, du lịch, kinh doanh vẫn hiu hắt, tỷ lệ thất nghiệp ở miền Trung và lao động nhập cư bất hợp pháp vào các nước khu vực tăng vọt.

Green Trees tin rằng: Không chỉ có ngư dân và thương nhân miền Trung, mà tất cả người dân Việt Nam đều là nạn nhân của thảm họa môi trường này, và tất cả người Việt yêu nước đều lo lắng về hiện tình đất nước, mong muốn chia sẻ nỗi khó khăn cùng các nạn nhân.

Với mong muốn đó, Green Trees xin công bố (miễn phí) bản mềm cuốn báo cáo “Toàn cảnh thảm họa biển miền Trung” của nhóm.

Chúng tôi trân trọng và hoan nghênh mọi ý kiến phản hồi, đóng góp về nội dung báo cáo.

Chúng tôi cũng xin được lượng thứ cho mọi sai sót trong báo cáo, đồng thời cũng xin thông báo đến bạn đọc: Báo cáo đang được cập nhật để ra ấn bản thứ hai. Rất mong các bạn ủng hộ.

Xin cảm ơn tất cả!

Bản tiếng Việt: https://goo.gl/EWJdcA

Bản tiếng Anh: https://goo.gl/Ne2LY5